Omschrijving wapen Pieter Adriaensz Vermeer alias Van der Werff (zie IVb):
  In blauw een ontblote rechterarm die een antieke gouden sleutel vasthoudt, uitgaande van een zilveren wolk.
  De sleutel staat waarschijnlijk voor de sleutels van de stad Leiden en voor de sleutel van de stadspoort.
  De arm symboliseert de hand van God, die alleen bepaald of de veste zich houdt tegen de Spanjaarden.

I    Maerten(?) ...sz VERMEER, geboren circa 1446.
Kind:

   1. m  Laurens Maertensz(?) VERMEER, geboren circa 1473 (zie II).

II    Laurens Maertensz(?) VERMEER, geboren circa 1473, zoon van Maerten ...sz VERMEER (zie I).
Kind:
   1. m  Adriaen Lourensz VERMEER (Zeemmaker), geboren circa 1500 te Gouda(?) (zie III).

III    Adriaen Lourensz VERMEER (Zeemmaker), geboren circa 1500 te Gouda(?), zeemmaker/zeemtouwer, wederdoper, werd daarom als ketter door de (Katholieke) kerk in 1534 ter dood veroordeeld, overleden op 26-03-1534 te Haarlem, door onthoofding. Zoon van Laurens Maertensz VERMEER (zie II).
Gehuwd circa 1525 met Claertje Pietersdr (Van der Werff ?).

Adriaen was een praefectus anabaptistis, een soort bisschop. De wederdopers, volgelingen van Menno Simonsz., geloofden dat Münster het beloofde land was. In 1534 wilde een groep van zeven leraren (predikers) over de Zuiderzee varen om door Overijssel naar Münster te trekken en de stad te ontzetten. De tocht kwam niet tot een goed einde. Men was net vertrokken, toen zij bij Spaarnwoude werden opgepakt door de overheid. In deze tijd waren kerk en staat één, en ketters werden streng vervolgd. De zeven werden ter dood veroordeeld en het vonnis zou geschieden door onthoofding. Op 26 maart 1534 werd het vonnis uitgevoerd.
Onder de ter dood veroordeelden behoorden ook: Pieter de Houtzager, Batholomeus de boekbinder van Halle, en Willem de kuiper van Leusden.
Claartje was ook doopsgezind, maar zij toonde 'berouw' en werd op 7.9.1534 beboet met drie gulden.

Uit dit huwelijk:
   1. m  Adriaen Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren circa 1527 te Leiden (zie IVa).
   2. m  Pieter Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren op 14-07-1529 te Leiden (zie IVb).
   3. m  Leendert Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren 1530 te Leiden (zie IVc).
   4. v  Barbara Adriaens VERMEER (van der Werff), geboren circa 1532 te Leiden.
Gehuwd met Cornelis Willemsz van DUYKENBURG.
   5. m  Nicolaas ('Claes') Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren circa 1533 te Leiden, zeemtouwer, in 1568 door Alva verbannen.
Gehuwd met Eempje Jansdr van KOUDEKERKE.

 
Zeemleer = een soort leer met sterk wateropnemend vermogen, gemaakt uit de vleeszijde van gesplitte schapenvellen, vroeger door looiing met traan of aluin, tegenwoordig met synthetische stoffen. Een zeemtouwer is de maker van zeemleer.

IVa    Adriaen Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren circa 1527 te Leiden, zeemtouwer, zoon van Adriaen Lourensz VERMEER (Zeemmaker) (zie III) en Claertje Pietersdr (Van der Werff ?).
Gehuwd met Hillegond Barentsdr, dochter van Barent Claesz, schilder, en Geertruid Jansdr.
Uit dit huwelijk:

   1. m  Claes Adriaensz VERMEER, bleef ongehuwd, geen kinderen.

Pieter Adriaensz VERMEER alias van der Werff (1529-1604)

IVb    Pieter Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren op 14-07-1529 te Leiden, zeemmaker, bontwerker, sloot zich aan bij de calvinisten, week uit voor de Beeldenstorm, tot 1572 agent van Willem van Oranje, voor wie hij geld inzamelde en met wie hij nauwe contacten onderhield, keerde in dat jaar terug naar Leiden en werd begin 1573 verkozen tot burgemeester, was tijdens het beleg van Leiden (okt 1573-3 okt 1574) presiderend burgemeester van Leiden, commissaris voor de proviandering van het leger, tot 1598 vele malen burgemeester en schepen van de stad, in kerkelijk opzicht was hij libertijn, overleden op 05-01-1604 te Leiden op 74-jarige leeftijd, begraven te Leiden, in de Pieterskerk, grafzerk nog aanwezig. In Leiden van hem een standbeeld en de Pieter van der Werffstraat. Zoon van Adriaen Lourensz VERMEER (Zeemmaker) (zie III) en Claertje Pietersdr (Van der Werff ?).
Gehuwd (1) circa 1552 met Yefgen ('Aafje' of 'Eva') Lourensdr, overleden sep 1557 te Leiden, dochter van Lourens Pouwelsz,

30-9-1557: Pieter Adriaansz, zeemtouwer, bewijst zijn 3 weeskinderen Adriaan, Dirckgen en Lijsbetgen bij wijlen Yefgen Lourisdr. Met goedvinden van Louwerijs Pouwelsz en Adriaan Jansz volgens akte van voogdijschap, tesamen als moederlijk versterf 300 gulden. [GA Leiden, Grote Bewijzen B].

Gehuwd (2) circa 1560 met Oeda Hendriks van TOL, dochter van Hendrik van TOL en Jannetje van ASSENDELFT.
Dit huwelijk bleef kinderloos.

Gehuwd (3) circa 1570 met Maria DUYST van VOORHOUT, geboren op 29-09-1554 te Delft, overleden op 28-03-1627 te Leiden op 72-jarige leeftijd, dochter van Frans Dircksz DUYST van VOORHOUT, burgemeester van Delft, en Geertruijd van der SLIJPEN van DUIVELAND.

Met zijn twee broers Adriaen en Claes, die eveneens zeemtouwer werden, behoorde hij in de jaren 1560 tot de meest fervente ketters in de Sleutelstad en kwamen daardoor bij de nadering van Alva in ernstig gevaar. Pieter, die zich naar zijn werkplaats doorgaans Van der Werf noemde, vluchtte naar Wezel en werd bij verstek ter dood veroordeeld. Ook zijn beide broers namen de wijk. Doch na enige jaren was het voor om hun geloof gevluchte burgers mogelijk weer naar hun woonplaats terug te keren en Pieter werd daar in mei 1573 lid van de veertigraad en nog in dezelfde maand burgemeester. In deze functie was hij één van de leiders van de stad gedurende de beide belegeringen. Zeker is dat hij daarbij de standvastigste van de vier burgemeesters was en daardoor onderhandelingen met de Spanjaarden in de weg stond, zeker is echter ook dat zelfs hij soms tot zulke onderhandelingen geneigd was en dat bijv. begin september 1574 slechts het optreden van enkele andere Leidse voormannen hem op het rechte spoor heeft gehouden. In de laatste weken van het beleg toonde Van der Werf zich echter weer van zijn beste kant en zag hij kans het om voedsel schreeuwende volk enigszins te kalmeren met het beroemd geworden retorisch gebaar, waarmee hij zijn eigen lichaam als voedsel aanbood. Juist deze zozeer tot de verbeelding van tijdgenoot en nageslacht sprekende woorden, hebben Van der Werf onsterfelijke roem bezorgd.

Pieter krijgt rond de jaarwisseling 1570/71 brief van commissie van Willem van Oranje om de gemene zaak van Nederland ter hand te nemen.
Functies:
Vroedschap van Leiden 1573-1603.
Schepen 1580, 1584, 1588-89, 1593.
Burgemeester 1574, 1577-78, 1582-83, 1586-87, 1591-92, 1595-96 en 1599.
Gasthuismeester St,Katharijnen Gasthuis 1597-98.
Gasthuismeester Onze Lieve Vrouwegasthuis, St.Elisabethsgasthuis en leproosmeester in 1593.
Heilige Geestmeester 1583-84.
Huiszittenmeester 1581-82.
Diaken 1580.
Gecommitteerde tot de kerkeraad 1582-83.
Artilleriemeester 1575-75.
Molenmeester van de volmolen 1601-03.

Omschrijving familiewapen:
In blauw een ontblote rechterarm die een antieke gouden sleutel vasthoudt, uitgaande van een zilveren wolk.
De sleutel staat waarschijnlijk voor de sleutels van de stad Leiden en voor de sleutel van de stadspoort. De arm symboliseerd de hand van God, die alleen bepaald of de veste zich houdt egen de Spanjaarden.

In vrouwelijke lijn heeft de familie van de burgemeester voor nazaten gezorgd in de geslachten van: Van Assendelft, van Hoogeveen, Van der Meer (Vermeer?), Van der Marck, Pompe van Slingerland, Van Citters, Spoelman. de Wildt e.a.

Uit het eerste huwelijk:
   1. v  Dirckjen Pieters van der WERFF, geboren circa 1553 te Leiden, jong overleden.
   2. v  Elisabeth Pieters van der WERFF, geboren circa 1555 te Leiden, ongehuwd overleden.
   3. m  Adriaen Pietersz van der WERFF, geboren sep 1557 te Leiden (zie Va).
Uit het derde huwelijk:
   4. m  Frans Pietersz DUYST van der WERFF, geboren op 26-12-1574 te Leiden, overleden 1643 te Leiden, overleden zonder nageslacht.
   5. m  Adriaen Pietersz DUYST van VOORHOUT (van der Werff), geboren op 16-02-1576 te Leiden, ongehuwd overleden.
   6. v  Geertruid Pieters van der WERFF, geboren circa 1577 te Leiden, overleden zonder nageslacht.
   7. v  Barbara Pieters van der WERFF, geboren circa 1580 te Leiden, ongehuwd overleden.
   8. v  een dochter van der WERFF, geboren circa 1582 te Leiden.
   9. v  Clara Pieters DUYST van der WERFF, geboren circa 1585 te Leiden (zie Vb).
 


Leiden: Van der Werffpark met standbeeld.

IVc    Leendert Adriaensz VERMEER (van der Werff), geboren 1530 te Leiden, overleden 1575 te Leiden, zoon van Adriaen Lourensz VERMEER (Zeemmaker) (zie III) en Claertje Pietersdr (Van der Werff ?).
Gehuwd met N.N.

Leendert is twee maal gehuwd geweest en had 12 kinderen, waaronder genoemde Hubert.

Uit dit huwelijk:

   1. m  Hubert Leendertsz van der WERFF, van hem zijn rechtsteekse afstammelingen tot 1710 aan te wijzen.

Va    Adriaen Pietersz van der WERFF, geboren sep 1557 te Leiden, (vlak voor zijn moeders overlijden), veertigraad (1604), schepen (1605-1609), burgemeester (1610-1613), ontvanger van de gemene middelen over Leiden en het kwarier Rhijnland (1614-1618), ontzet uit zijn ambten 23-10-1618, overleden op 03-01-1622 te Leiden, zoon van Pieter Adriaensz VERMEER (van der Werff) (zie IVb) en Yefgen ('Aafje' of 'Eva') Lourensdr.
Ondertrouwd op 27-06-1579 te Leiden met Duifje Oliviers SCHOOK (Duifje Philippo), geboren circa 1555, dochter van Olivier Philipsz SCHOOK, volder omstreeks 1572, voorlakenreder, schutter, vroedschap Leiden 1572-1575, gastmeester Onze Lieve Vrouwegasthuis 1573-1575, huiszittenmeester St.Pancrasparochie 1565-1567, ventmeester 1575, en Maria Jansdr.
Uit dit huwelijk:
   1. m  Olivier Adriaensz van der WERFF, geboren 1579 te Leiden.
Ondertrouwd (1) op 06-11-1603 te Leiden met Jannetje Pietersdr de HAAS.
Ondertrouwd (2) op 15-05-1608 te Leiden met Syburchje Dirkdr van EGMOND, dochter van Dirk van EGMOND en Jannetje Allertsdr van HEEMSKERCK.
   2. m  Pieter Adriaensz van der WERFF, geboren circa 1581 te Leiden, jong gestorven.
   3. m  Adriaen Adriaensz van der WERFF, geboren 1583 te Leiden, genoemd in een lijfrente in 1587, dan 4 jaar oud.
Gehuwd op 24-12-1606 te Leiden met Geertje Jacobsdr van BREDERODE.
   4. v  Elisabeth Adriaens van der WERFF, geboren circa 1584 te Leiden, genoemd in twee lijfrentes in 1587, dan 2 jaar oud; en in 1602, als zij 18 jaar is.
Gehuwd met Adriaen van SONNEVELT.
   5. m  Jan Adriaensz van der WERFF, geboren circa 1585 te Leiden, is gehuwd te Dantzig en is aldaar blijven wonen.
   6. m  Philips Adriaensz van der WERFF, geboren circa 1586 te Leiden, genoemd in de lijfrente van 1587, dan 1 jaar oud. Jong overleden.
   7. v  Barbara Adriaens van der WERFF, geboren circa 1589 te Leiden.
Gehuwd met IJsbrandt Jansz van SLUYTENBURGH,

20-5-1626: Maria Frans Duysten, weduwe van wijlen Pieter Adriaansz van der Werff, in sijn leven burgemeester dezer stede, voor 2/3 part en Barbara Adriaans van der Werff, weduwe van wijlen Ysbrandt Jansz van Sluytenburgh, voor 1/3 part, verkopen een zoutkeet aan Philip Ouseel om een Custingbrief van 4.000 gulden en te betalen vrij geld van 800 gulden.

   8. m  Pieter Adriaensz van der WERFF, geboren circa 1591 te Leiden, is gehuwd geweest en liet één zoon na.
   9. v  Eva Adriaens van der WERFF, geboren circa 1592 te Leiden.
Ondertrouwd op 07-11-1608 te Leiden met Cornelis Willemsz TIJBAULT (Debel), schepen van Leiden.
   10. v  Syburchje Adriaens van der WERFF, geboren circa 1593 te Leiden.
Ondertrouwd op 17-01-1614 te Leiden, gehuwd op 02-02-1614 te Leiden met Cornelis Dirksz van EGMOND, geboren circa 1582 te Leiden, zijdelakenkoopman, overleden na 1633, zoon van Dirk Pietersz van EGMOND, timmerman, en Aechtje Jacobsdr. Hij is weduwnaar van Niesgen Pietersdr SCHAECK.
   11. m  Claes Adriaensz van der WERFF, geboren circa 1595 te Leiden, in een lijfrente in 1600 genoemd als zijnde 5 jaar oud.
   12. v  Maria Adriaens van der WERFF, geboren circa 1596 te Leiden.
Ondertrouwd op 24-07-1618 te Leiden met Hendrik van RIJVERDINCK (Rijverbeeck), meester op de Latijnse school te Leiden.
   13. v  Clara Adriaens van der WERFF, geboren circa 1597 te Leiden, woonde in 1627 in de Zonneveltsteeg.
Ondertrouwd op 18-06-1627 te Leiden met Cornelis Jansz van BUYTEN (van Bent, van Duypen), boekverkoper, woonde 1627 in de Nieuwesteeg.
Uit dit huwelijk een dochter genaamd Reijertje welke op 6-10-1647 te Leiden gehuwd is met Johan Hendricksz Brenck.

Vb    Clara Pieters DUYST van der WERFF, geboren circa 1585 te Leiden, overleden op 04-03-1659 te Leiden, begraven op 10-03-1659 te Leiden, in de Hooglandse Kerk, dochter van Pieter Adriaensz VERMEER (van der Werff) (zie IVb) en Maria DUYST van VOORHOUT.
Gehuwd op 21-07-1619 te Leiden met Bartholomeus ('Bartelmees') Jansz van ASSENDELFT, 34 jaar oud, geboren op 06-01-1585 te Leiden, leerling van Frans Bastiaensz van MIERIS, meester goud- en zilversmid, meesterteken 'B.I.', was tevens ook azijnmaker, overleden op 18-04-1658 te Leiden op 73-jarige leeftijd, begraven op 23-04-1658 te Leiden, in de Hooglandse Kerk, zoon van Jan Meesz van ASSENDELFT, chirurgijn, en Lucia Claesdr van BANCHEM.

Bartholomeus werd in 1601 leerjongen bij Frans Bz van Mieris, in 1608 betaalde voor zijn eerste termijn voor het meesterschap 7 guldens en 4 stuivers. Sindsdien neemt 'Bartomees' een steeds vooraanstaande positie binnen het gilde in. In 1617 is hij voor het eerst keurmeester. Daarna bleef hij jarenlang met slecht kleine tussenpozen in functie. Eerst nog afwisselend met zijn oudere broer Claes, was hij in 1619, 1623, 1628, 1633, 1638 en 1642 keurmeester. In 1622, 1627, 1632, 1637, 1641 was hij deken, terwijl hij in 1638 nog Frans Maerschalck wegens langdurige ziekte als keurmeester verving.
Bartelmees was leermeester van o.a. Laurens Ravens (in 1613), die later als goudsmid en juwelier voor Leiden en het Hoogheemraadschap van Rijnland zou werken, in 1614 van Frans Maerschalck en in 1622 zelfs Willem Fransz van Mieris, de zoon van zijn eigen leermeester.

Het gezin Van Assendelft-Van der Werff woonde op de Nieuwe Rijn in wat bekend staat als 'het smalste huisje van Leiden'. Het huisje is lang bij zilversmeden in gebruik geweest. Op 28-12-1649 verkochten zij het pand aan Bartelmees' voormalige leerling Willem Fransz van Mieris voor de som van f.6.000,-. Daarna woonden zij in een huis uit de nalatenschap van Clara's vader Pieter Az van der Werff, ook op de Nieuwe Rijn, iets dichter bij de Koombrug. Clara had het huis geërfd van haar broer Frans (ovl. 1643). Het zou later vererven op hun zoon Jan.

De drie zonen van Bartomees en Clara zijn het geweest die in 1661 het grafmonument die het grafmonument door Rombout Verhulst voor hun heldhaftige grootvader op hebben gericht in de Hooglandse Kerk.

Uit dit huwelijk:
   1. m  Jan Bartsz van ASSENDELFT, goudsmit en brouwer, maakte op 12-10-1635 zijn testament op.
   2. m  Pieter Bartsz van ASSENDELFT.
   3. m  Adriaen Bartsz van ASSENDELFT.
 



Gedenkbord in de Hooglandse Kerk.
Vertaling van de Latijnse tekst:
"Johannes, Pieter en Adriaan van Assendelft, zonen van Bartholomeus en eerbiedige achterneven, hebben de marmeren gedenktafel, hier opgesteld, ter ere van hun grootvader, Pieter Adriaanszoon van der Werff, die aan vele gevaren heeft blootgestaan tot welzijn van zijn vaderland, die vele ambten heeft bekleed in dit gemenebest. Die in Leiden twaalf keer burgemeester is geweest en in de Staten van Holland twee maal  een waardig lid van deze vergadering, aan wiens standvastigheid, de stad tijdens zijn burgemeesterschap, tweemaal belegerd zijnde, verschuldigd is, dat de stad kloekmoedig heeft verdragen de Spaanse legers, de pest, de hongersnood, het muiten van de burgerij, van het gepeupel en de krijgsmacht. Hij werd in Leiden geboren in het jaar 1529 en is alhier overleden in het jaar 1604. Hij heeft tot echtgenote gehad Maria Duyst van Voorhout, de dochter van Frans."


Hooglandse Kerk, Leiden.


Bronnen voor dit fragment:
Leidsch Jaarboekje, 1918, blz.19-23, "Adriaen Vermeer" door K.Vos;
Leidsch Jaarboekje, 1932, blz.36-37, "Archieven in GA Leiden: Familieregister van Pieter Adriaensz van der Werff/Vermeer", Cat.Bibl. 788, 792 en 2341;
Leidsch Jaarboekje, 1974, blz.198, "Hoofdrolspelers tijdens het Beleg van Leiden 1573/74".
J.W. te Water "Levensbijzonderheden van P.A. van de Werff" (1814).

Crimineel Sentensieboek van Haarlem: 26.3.1534 "Adriaen Lourijsz, zeemmaker"; 7.9.1534 "Clara Pietersdr, huisvrouw van wijlen Adriaen Zeemmaker, beboet met drie gulden". Hieruit blijkt dat het jaar van overlijden van Adriaen in alle naslagwerken VERKEERD staat genoemd: het is dus niet 1537 maar 1534.

Genealogie Te Water.
Jaargangen Ons Voorgeslacht 1988 (p.100-101) en 1991.
Gens Nostra Jrg 1994.
Database Rekeningen Stadsarchief, GA Leiden.
Grote Bewijzen B, GA Leiden.
 Navorscher 1884 (p.449-450).
 

gemaakt met PRO-GEN 'Genealogie à la Carte' software